De tentoonstelling ‘Inferno’

Dansende spreeuwen deze ochtend, zo mooi.

Deze dag stond dus het bezoek aan de tentoonstelling ‘Inferno’ op het programma. Het was vorig jaar 700 jaar geleden dat Dante stierf en ter ere hiervan waren er door heel Italië tentoonstellingen, manifestaties, heruitgaven van boeken enz.

ik ben rustig in het zonnetje naar de Scuderie del Quirinale (de voormalige paardenstallen van de paus) gelopen. Het laatste stuk moest ik een beetje klimmen en kwam dus bezweet aan. Met een paal werd mijn temperatuur opgemeten, hij sloeg rood uit…….het zal toch niet…., geroutineerd richtte de controleur een thermometer op mijn voorhoofd: 36.5 – ik mocht naar binnen.

Als Dante ‘op het midden van zijn levensweg’ in een donker woud wakker wordt ontmoet hij Vergilius, die hem ‘uit de woestenij zal voeren, naar een gebied dat eeuwig is.’

Bij de toegang tot de hel staat de enorme poort van Rodin. Bijna bovenin een afbeelding van Dante, als de ‘Denker’.

In een schemerwereld is op de muur een film uit 1911 te zien, waar Vergilius Dante begeleidt langs spartelende ketters in brandende graven.

In de eerste zaal hangen werken die allen de verschillende straffen tonen, sommige afgrijselijk.

Op de 1e verdieping hangen modernere werken, waaronder een versie van de hel uit Napels.

Helemaal onderin de hel bevindt zich ‘de vorst der duivels’: Lucifer, die met zijn drie monden Judas, Brutus en Cassius fijnmaalt. Verraad is de grootste zonde, dus beneden in de hel. Natuurlijk daar, verraad is het ergste wat een mens kan overkomen…. Ik heb het lang zo begrepen. Dante denk ik bedoelde er mee dat het verraad van Jezus (natuurlijk) de grootste zonde is. Maar wie weet, is dat niet juist een kenmerk van kunst, literatuur? Dat de inhoud door de eeuwen heen voor iedereen weer een eigen betekenis heeft? Dat het tegen je spreekt?

Op een verdieping hoger komt de waanzin van de hel dichterbij. Waren het eerst kunstwerken die ik bekijk, waar ik over nadenk, nu wordt ‘de hel’ een ervaring dat hij echt, ook nu bestaat. Waar ik (bijna) doorheen loop. Ik sta opeens voor een enorm schilderij van Kamp Buchenwald. En in een vitrine liggen hopen ledematen. Er zijn o.a. schilderijen van zwoegende arbeiders, litho’s van Goya en Otto Dix.

Een speciale plek op de tentoonstelling heeft Primo Levi. Auschwitz was zijn hel en in een wereld zonder boeken overtuigde Dante hem ervan dat zijn geest niet gestopt was met werken. ‘Dante gaf me een weg mijzelf te vinden.’ Op school leerde Levi de Comedia uit zijn hoofd en nu haalde hij de woorden weer terug. Een medegevangene wilde Italiaans leren en met Dante leerde Levi hem het Italiaans.

Dit zegt Ulysses tegen zijn bemanning als ze varen voorbij de zuilen van Hercules. En Levi zegt het tegen zichzelf, tegen zijn medegevangenen. (Waarom Ulysses bij Dante in de hel moet is weer een ander verhaal)

Tenslotte klimmen Dante en Vergilius uit de hel, ‘En zonder ook maar aan rusten te denken klommen wij naar boven, totdat we een punt bereikten waar ik door een ronde opening de schoonheid van het hemelgewelf weer kon aanschouwen. Daar gingen we naar buiten en zagen we opnieuw de sterren.‘

Hier is de zaal geheel gevuld met opnames van de Nasa, samen met Dante zie ik de sterren groots en schitterend.

En tenslotte………. is daar het uitzicht op Rome. Bij Dante kan de poort van de hel niet open, nu, hier, deze wel.

Ik ga vanmiddag heerlijk door Rome lopen.