Vanochtend dus de wandeling door Dharavari. We werden bij het station opgewacht (4 jonge Amerikanen en ik) en reisden toen met de trein in een half uur naar Dharavari. De gids wilde de bewoners duidelijk niet als ‘zielige slachtoffers’ tonen, dat was mooi. Tegelijkertijd bleef het soms moeilijk een gesprek met hem te voeren, we stelden vaak vragen waar hij geen antwoord op had of hij zag het onderwerp niet als een probleem. Ook had ik de indruk dat hij e.e.a. rooskleuriger voorstelde dan het was, zo zou 80% van de kinderen naar school gaan. We zagen heel veel kinderen op straat (zonder schooluniform). Maar het waren geen ‘zielige kinderen’ met vliegen op de ogen, zonder kleren enz. (Ik denk dat we ook niet naar de aller ergste plekken zijn geweest)
De wijken zijn op werkplaats ingedeeld, we bezochten er vier: de plastic recyclers, (hier zouden de zakken met plastic dus naar toe kunnen gaan van de vuilnisbelt uit Ahmedabad) de leerlooiers, de papadmaaksters en de pottenbakkers. Zoals te verwachten zijn de werkomstandigheden zwaar: stank, rook, chemicalien en werken in donkere ruimtes. De mannen die hier werken slapen (leven dus) ook in deze ruimten.
Als we van de ene wijk naar de volgende liepen ging dat door smalle steegjes waar geen zonlicht komt, steegjes van 50 cm breed met een open riool. Af en toe kon ik een blik in de stenen huizen naar binnen werpen. Een paar vierkante meter, vaak leeg met wat doeken. Er wordt nog veel op hout gekookt.
De papadmaaksters zitten buiten: plok, plok en weer was een papad op een klein houten plankje met een stok uitgerold en klaar. Daarna worden ze op een omgekeerde mand in de zon te drogen gelegd.
De pottenbakkers bakken deze in enorme stenen ovens, als stookmateriaal worden. resten lappen stof gebruikt. Er stonden enorm veel prachtige potten klaar, dat gaf even een mooie aanblik, maar tijdens het bakken hing er dikke, vieze rook in de ingebouwde open werkplaatsen.
In de steegjes doemde soms een klein winkeltje op en ‘aan de buitenkant’ waar de weg breder is waren een groentemarkt en wat grotere winkels. ‘Een stad in de stad’. Sommige van de 20.000 bedrijfjes exporteren hun produkten naar de hele wereld. Er zat dus vaak weer een dikke man op een stoeltje niets te doen, temidden van de werkers (‘he is the boss’).
Wat mij het meeste opviel in de wijken waar gewerkt werd was de ontzettende smerigheid van bijna alles. Nergens iets schoons, laat staan iets ‘verzorgds’, een plantje of iets dergelijks. Grauw, vies, ingestorte huizen, enz. Iedereen werkt, ik denk dat dat al moeilijk genoeg is, er is geen tijd, energie, of aandacht voor iets meer dan dat.
In de woonwijken werd af en toe de straat aangeveegd. Maar ook daar zag je nauwelijks ‘iets persoonlijks’.
Het is me niet helemaal duidelijk geworden of sociaal stijgen kan, door hard werken elk jaar een beetje beter? Heeft een intelligent kind een kans verder te kunnen? Ik vrees van niet. Wat ik zag was allemaal net iets meer dan overleven. Dat laatste zag ik de afgelopen weken onderweg soms wel, mensen die alleen maar in een vieze kapotte tent leven met echt helemaal niets.
En dan de zon, ondanks dat ik hem soms niet zag, bij zonlicht ziet het er allemaal, mooi kun je niet zeggen, maar het heeft nog wel iets. Maar dan de tijd van de monsoon. Wat moet dat erg zijn hier: hevige regenbuien, malariamuggen en wat gebeurt er met de riolen?
Tenslotte bezochten we een school waar de organisatie Reality gives cursussen geeft. Een soort Brede school. De school had werkelijk niets, de buitenkant was vrolijk beschilderd, maar binnen in de lokalen hing een schoolbord en stonden lessenaars, waar de kinderen op zaten. Met een schrift en een pen. En dat was het.
De cursussen zijn kleine druppels op gloeiend hete platen.
Een indrukwekkend boek over het leven in de sloppen is (de Engelse titel is toch weer mooier) Behind the Beautiful Forevers:
Katherine Boo: Een beter bestaan. Overleven in de sloppen van Mumbai. Nieuw Amsterdam, 320 blz. € 19,95De inwoners van Annawadi, een nietig sloppenwijkje…
— Lees op www.nrc.nl/nieuws/2012/03/30/een-enkeling-eet-nog-rat-12280527-a427650
Van de bergen en het water 