De Solovetski eilanden

‘Er zijn monniken en priesters,
Prostituees en dieven.
Er zijn hier vorsten en baronnen –
Maar hun kronen zijn afgenomen……
Op dit eiland hebben de rijken geen thuis,
Geen kastelen, geen paleizen…….
Gedicht van een anonieme gevangene, Solovetski eilanden, 1926

Kem
Gisteravond (6 september) in het plaatsje Kem aangekomen, vanwaar we morgen met de boot naar de Solovetski eilanden zullen vertrekken. Op deze eilanden staat een beroemd en voor de bevolking hier een belangrijk klooster, het is voor veel mensen een bedevaartsoord.
Zowel op de eilanden als op ‘de vaste wal’ staan kleine kerkjes en kapelletjes.

In het hotel is er op dit moment geen water (maar ik heb niveadoekjes!) en geen wifi, dus nu loop ik 4 berichten achter, en dan vanavond en vannacht in de trein, ik hoop dat er morgen in het hotel wifi is. Maar het eten smaakt goed en de bedden zijn prima. De volgende ochtend was er weer water en stonden de eerste pelgrims al om 7 uur aan de kade.

Het was 2 uur varen over de Witte Zee, en ik moest denken aan de gevangenen die ook over de Witte Zee naar het eiland werden vervoerd. In dat verschrikkelijke klimaat, het is hier nog maar 160 km naar de poolcirkel. De boot vaart alleen nog in september. Daarna beginnen de herfststormen, gevolgd door de winter.

Allereerst kwam er een rondleiding in het klooster. Dit was in de vorige eeuw ernstig verwaarloosd en gebruikt door de bolsjewieken. Zij richtten hier het eerste goelag-kamp in. De gevangenen werden in de kerk gefolterd.

(Ook in de eeuwen hiervoor werd het fort of een gedeelte ervan als gevangenis)

Overal werd er nu gebouwd. De hoofdkerk was inmiddels weer klaar en wordt weer enthousiast gebruikt. Het geloof beleeft een revival hier in Rusland, helemaal weer terug naar af. Het klooster zelf straalde weinig sfeer uit. Er was een gedeelte ingericht als museum (met prachtige fresco’s) en de hoofdkerk was clean, bombastisch en sfeerloos.

En dit was de gids, niet te vergeten. Hij dreunde zijn lesje in moeizaam Engels en mijn vragen interpreteerde hij net iets anders dan bedoeld was. En ja, hij was erg dik, kortademig en iemand zei dat hij wel erg naar de alcohol rook. Maar hij heeft het volbracht.

Het restaurant, de souvenierwinkeltjes, de bank, alles was nieuw of er werd aan gebouwd. Mijn roebels waren op en de geldautomaat had een Engelse versie voor het gebruik, maar was leeg. Maar ik kon wel mijn kopje koffie a €1,60 met de creditcard betalen.

Daarna het S.L.O.N. museum bezocht. Het klooster was een gevangenenkamp van 1923 – 1939. Daarvoor werd het als heropvoedingskamp gebruikt, de eerste jaren na 1917 geloofden de revolutionairen nog in het heropvoeden.
Tja, het museum. Alweer een museum over macht, ellende, dood, ziekte en willekeur.
Het was zorgvuldig ingericht met veel toelichting. Deze was helaas alleen in het Russsisch.

o.a. Solomon Volkov (schrijver van het boek Getuigenis, over het leven van Sjostakovitsj) heeft hier gevangen gezeten.

Wat waren deze mensen dapper, in die tijd waarin het nooit zeker was of je die avond zou worden opgepakt of dat je de volgende dag in je eigen bed wakker zou worden. Zoveel willekeur en onzekerheid. Geen idee hoe ik me in zo’n systeem zou gedragen.