Uitgewist, weggevaagd

Dit zijn de woorden die me deze maand bezighouden, die maar niet uit mijn hoofd willen verdwijnen. ‘De vrouwen worden uitgewist’, sprak een Afghaanse mensenrechten activiste in ‘Onze man bij de Taliban’. In deze documentaire reist Thomas Erdbrink door het Afghanistan van de Taliban en praat hij veel (!) met de bewoners. Want hij kan met ze spreken, wat is het toch mooi als mensen met elkaar kunnen praten, naar elkaar luisteren en elkaar proberen te begrijpen.

Afghanistan is al eeuwen lang speelbal in strijd, eerst strijd tussen stammen, en in de 19e eeuw tussen Engeland, Rusland en later ook China. Dit was de periode van ‘The Great Game’, overigens prachtig beschreven door Peter Hopkirk. En in de 20e eeuw ging het vechten door: nu tussen de stammen onderling, gesteund door de grootmachten, zo behielden ze hun invloed.

‘We cry to you for help, but the wind blows away our words’. Doris Lessing was nauw betrokken bij de ‘Mujahedien’ de guerillastrijders die tegen de Russische overheersing vochten en in 1986 schreef ze over haar ontmoetingen met hen het indrukwekkende boekje ‘The wind blows away our words’. Het staat bij mij in de boekenkast, en als ik het open komt de geur van de oude, vergeelde bladzijdes me tegemoet. Oude bladzijdes met helaas een inhoud die nog steeds actueel is. Het eerste hoofdstuk heet ‘Her Long Hair Streaming Loose’ en ‘The Strange Case Of The Western Conscience’ is het laatste.

In dat laatste hoofdstuk noemt ze het ‘uitwissen’ van o.a. zigeuners, Chinezen (Mao), Oekraïners (Stalin), Cambodjanen (Rode Khmer). Ik noem ze niet allemaal op, het zijn er veel, veel te veel. Ze roept ons op het verhaal van al die talloze slachtoffers te vertellen, want ‘wij zijn de gevangenen van getallen, statistieken’, die altijd weer dat Westers bewustzijn, dat Westers geweten zo anoniem maken en bedekt houden. Ook toen al werden de Afghanen vergeten, ‘uitgewist’.

Dit boekje schrijvend voelt ze zich achtervolgd door de woorden van de Russische dichter Osip Mandelstam, die in de goelag stierf. ‘And only my own kind will kill me’.

Achtervolgd worden door woorden, beelden, en wat doe je dan? Hoe kom je daar van los? Al is het maar even. Ik ging naar Den Haag, naar musea!