Auteur: Marga van Ree

Het eiland Kizo Pogost is in zijn geheel openluchtmuseum en Unesco wereld erfgoed. De tocht ernaar toe duurde 1,5 uur met de hydrofoil. Ooit begonnen als kleine nederzetting met een kerkje, is het nu een openluchtmuseum met diverse kerken en huizen, alles van hout en allemaal uit Karelië. Denk ik. Daar kan niemand hier duidelijkheid over geven. Net zo als bv de relatie Karelië – centraal gezag, Poetin bv. wordt er hier gedacht aan onafhankelijkheid? Hoe is de economische verhouding? Ik denk dat Karelië wel wat ontwikkelingshulp uit Moskou kan gebruiken. Ooit toen de staten zich hier aan het vormen waren was Karelië een zelfstandig gebied, Stalin heeft de grens met Finland er dwars doorheen getrokken. En toen hoorde de helft van Karelië bij de USSR.
Gisteren, op weg naar een socialistische reclame wilden we niet 20 meter omlopen naar het zebrapad, maar hup, zo de weg over steken. (Nederlanders nietwaar?). Toen begon een voorbijganger ‘Finland?’ te roepen. (Finnen steken misschien ook niet bij het zebrapad over? Of misschien is iedereen die er een beetje anders uitziet een Fin? Of misschien komen er hier alleen maar Finnen?) ‘Holland’ riepen we terug, onbegrip, ‘Cruyff! Ajax! Europa! Engeland!’ Geen reactie, behalve ‘ Finland!’ Toen maar ‘Frankrijk’ , je wilt toch duidelijkheid over je identiteit verschaffen, Frankrijk ligt tenslotte relatief dichtbij Nederland, hij knikte toen maar, waarschijnlijk om er van af te zijn. Wij zijn toen maar via het zebrapad overgestoken.

Maar nu verder met Kizi Pogost.
Het eerste gezicht op de Kerk van de Intersession.

Rechts, de kleinere kerk is de winterkerk, (deze kon verwarmd worden), rechts staat de zomerkerk. In het midden de klokkentoren. De zomerkerk werd gerestaureerd. De winterkerk heeft 10 doms, die allen met houten dakpannen bedekt zijn. (De gehele kerk is trouwens van hout).

Dit is Serje, de gids op het eiland. (In elke plaats, op elk moment is er een nieuwe gids, en de eerste dagen allemaal met een enig hoedje op). Dus dacht ik deze reis van hen allen een foto te nemen. En toen kwam Serje, en met hem hielden de hoedjes op.
Maar hij sprak vloeiend Engels en Turks.

Naast het kerkje ligt het kerkhof .

Een detail van een raam uit het district Medvezjegorsk, Noord Rusland, stond er op het bordje.

Golikovka
‘In de arbeidersnederzetting Golikovka was de voormalige kerk ingericht tot streekmuseum. Daar waren reusachtige blokken van rose en goudkleurige glimmer tentoongesteld, naast kant en monsters van prachtig gegoten voorwerpen. In dit museum waar ik volledig alleen was (op de oude zaalwachter na was er bijna niemand te zien) besefte ik dat ik mij tot dan toe, net als de meeste andere bezoekers van musea, onverstandig gedragen had en daarom ook zo snel moe werd. Ik probeerde om zoveel mogelijk alles te bekijken. Na een half uur kreeg ik dan een stekende hoofdpijn en ging ik gebroken en leeg weer weg. Mijn poging, hoe volledig oprecht ook, om in een uur of twee, drie alles te leren kennen wat in de loop der eeuwen geschapen was en tijdens lange, lange jaren door de mensen verzameld was, was op zichzelf al onzinnig genoeg.’
Uit: Reis naar het Noorden

Kondopoga, kerk van het Ontslapen Moeder Gods

Prachtige iconen op die houten muren. Ik moest denken aan die prachtige fresco’s van Giotto, of de beschilderingen in de Tibetaanse tempels. Allemaal stripverhalen voor de analfabeten, zoveel werk, zoveel tijd, zoveel liefde en allemaal zo mooi.

Een detail van een icoon, baby Jezus.

Breed inzetbaar, in pak!

Toen we buiten naar de kerk stonden te kijken, kwam deze man er aan. Met een bijzonder pak. Veel mannen lopen hier in bijzondere pakken. Een halve, of hele militaire outfit, soms werkelijk militair, of een soort van, soms nationalist, enz. Eerst dacht ik dat ik een staatsgreep gemist had, maar het is gebruik, of mode.
Van deze man moesten we eenmaal binnen in de kerk ons hoofd bedekken, ik had zelf een sjaal bij me, hij lette op dat we geen flitsfoto’s maakten en hij verkocht souvenirs.

En dit was de gids deze keer

Kivatsji-watervallen
Vanuit Petrozavodsk ging ik naar de waterval van Kivatsji en aanschouwde deze ‘diamant strooiende berg’ zoals Derzjavin het uitdrukte.
Uit: Reis naar het Noorden

‘Ik zag veel meren met water in de kleur van tin, ademde de geur van run in waar heel Karelië mee doordrongen was, luisterde naar een oude vertelster uit de Zaonezje van wie de liederen in de noordelijke nacht en de smart van de vrouwen aldaar geboren waren, bezichtigde ons houten Florence met zijn kerken en kloosters, voer op het Onegameer en ik kan me tot op de dag van vandaag niet aan de indruk onttrekken dat dit betoverd was en overgebleven uit tijden toen de oerstilte van de aarde nog door geen enkel geweerschot verstoord werd.’
Uit: Reis naar het Noorden

Petrozavodsk is de hoofdstad van de Russische autonome deelrepubliek Karelië. Het ligt aan de oever van het Onegameer, verspreid over een lengte van 27 kilometer.

Waarom weet ik niet, maar ik was gefascineerd door de bussen, 'gewone' bussen, trolleybussen, mooie, schone bussen, oude en vieze bussen. Alle versies reden daar door de stad.

Er stonden ook nog borden met 'socialistische reclame' langs de straat.

Een prachtig oud gebouw, waar (helaas, ik weet het, het is de moderne tijd) KFC zich in heeft gevestigd.

Maar een standbeeld met Karl Marx en Friedrich staat er nog. In het centrum van de stad is een groot plein, hierop staat een groot standbeeld van Lenin, ook hij is dus 'nog niet uit de gratie'. De naam van het plein is wel met de tijd meegegaan: Rond-, Peter de Grote-, Revolutie-, Administratie- en Leninplein.

Langs de straat staan particuliere verkopers met kleine kraampjes. Hier worden noten, dadels en zakjes thee verkocht.

Beeldige zakjes, je zou ze bijna alleen daarvoor al kopen. We dachten eerst dat er bloemenzaadjes in zaten.

En waar gaan zij naar toe? Even op straat iets anders aan trekken.
Het is al aardig koud hier, zo in het noorden. Ik heb warme kousen gekocht in een beeldige winkeltje met wol, lappen stof, jurken en veel borduurpakketten. Je kunt hier van alles borduren, iconen, filmsterren, Lenin, alles is mogelijk.
Ik heb helaas geen tijd voor borduurpakketten. En jammer, vergeten een foto te maken van dat winkeltje met al die spullen en behulpzame verkoopsters……die taal……

Het huis van de boer
'Het leven in Petrozavodsk was toen nog ongeordend en veel te eten was er niet. Ik woonde in het "huis van de boer" waar ik in de kantine gestoofde rapen zonder zout voorgezet kreeg en oostzeehouting die tot een groenige brij fijngestampt werd. Van dit soort eten kon ik wel walgen. "Het huis van de boer" was door de beste houthakkers gebouwd. Zij hadden de wanden met prachtig, echt noordelijk houtsnijwerk versierd. In de grote zaal, die naar was rook werden dansavonden gehouden.'
Uit: Omzwervingen

In Petrozavodsk hebben we eerst het museum bezocht. Het museum gaf veel informatie over Karelië, de geschiedenis, de cultuur, de politiek en natuurlijk Peter de Grote.

Voor de kinderen was er een speurtocht langs de diverse onderdelen, op deze tafel liggen attributen waarmee ze zich kunnen verkleden als iemand uit de tijd van Peter de Grote.
In de spiegel is hij nog vaag te zien.

Het museum was zoals ik me de musea in Rusland nog herinnerde, prachtige voorwerpen en zorgvuldig ingericht met in elke ruimte een suppoost. Die overigens erg aardig waren. Toen ik het even allemaal gezien had en naar buiten wilde, werd ik helemaal tot de uitgang begeleid, echt alleen om me te helpen.

Daarna hebben we het archief bezocht. Met een inleiding door de directrice. Ze vertelde over de archiefstukken die voor Paustovski belangrijk waren.

Hier is zij rechts te zien, met links de gids en tolk Svetlane, die de hele reis bij ons is.

En daarna kwam Faina Makarova. Zij heeft al het werk van Paustovski dat handelt over Karelië uitgezocht en beschreven : Paustovski en het Noorden. Met haar hebben we door de stad gelopen en de diverse plaatsen bezocht die in de boeken voorkomen, en ze heeft verteld hoe ze gewerkt heeft en welke bijzondere ervaringen ze daarbij had.

Dit bijvoorbeeld, was een ziekenhuis dat wordt beschreven in een van de boeken.

En dit hotel komt in een van zijn boeken voor. Zou hij er ook geslapen hebben? Wij (helaas) niet.

En hij heeft vast wel over de promenade langs het Onegameer gelopen.

Dit is het Fort Oreshek, het ligt op een eilandje, daar waar de Neva in het Ladogameer uitkomt. Strategisch twistpunt tussen Zweden en Rusland sinds de 12e eeuw. Het is door Peter de Grote definitief bij Rusland ingelijfd. Tot de 19e eeuw was het hoofdzakelijk fort, daarna werd het als gevangenis in gebruik genomen om de Debrakisten in op te sluiten. De Debrakisten waren een groep van voornamelijk adelijke militairen die de eerste protesten in het feodale Rusland tegen de tsaar (1825) organiseerden.
De protesten werden neergeslagen en de opstandelingen gevangen gezet. Aan het begin van de 20e eeuw werd het fort gebruikt om de eerste bolsjewieken in op te sluiten.

Het gebouw met de cellen.

Ook de broer van Lenin zat hier gevangen en is hier gefusilleerd.
Na de Oktoberrevolutie werden de gevangenen bevrijd. Het lot wil dat ook deze bevrijders later door de terreur van Stalin gevangen werden gezet.

Het fort is ook beroemd vanwege de rol die het speelde bij het beleg van Leningrad.
Het fort lag midden in de vuurlinie en is altijd in Russische handen gebleven. Tijdens het beleg werd Leningrad geheel omsingeld, behalve een smalle corridor die langs het fort liep. Er werd een weg en spoorlijn aangelegd, ' De weg naar
de overwinning', die liep van Leningrad naar het vaste land, toen die moest worden opgegeven, werd er in de winter een weg over het ijs aangelegd, 'De weg van het leven'. Deze weg werd het keerpunt in het beleg. 1 miljoen mensen zijn over beide wegen geëvacueerd en er kon onder voortdurende Duitse beschieting voedsel naar de belegerde stad worden gebracht. Er heeft zelfs enige tijd een elektriciteitskabel over het ijs gelegen.

Na het bezoek aan het fort ging de reis verder, Karelië in.

Lange wegen door berken- en dennenbossen, afgewisseld met kleine dorpjes met vooral houten huizen.

Het kerkje in Olonets.

En een bijzondere brug aldaar.

In Olonets 's avonds gegeten en toen kwam de bus in mul zand vast te zitten.
Uitgeput om 12 uur ' avonds in Petrozavodsk (de hoofdstad van Karelië) aangekomen, maar ……. het hotel heeft een zwembad, dus daar vanochtend in gezwommen. En toen was alles weer goed.
Morgen vervolg.

Plaatselijke tijd half 3 landde het toestel in Sint Petersburg en om half vier waren we in het hotel. En daarna eigenlijk meteen door met een klein groepje de stad in, met de metro naar Nevski Prospekt, de hoofdstraat van de stad.

Vandaar heerlijk gewandeld naar de Neva. Op naar het terras. Nevski Prospekt is een prachtige, levendige straat met barokke gebouwen. En Russische jeugd.

Het Winterkanaal

Aan het eind van de Nevski Prospekt ligt De Hermitage, het winterpaleis. Een enorm gebouw, alweer prachtig maar zo groot dat een foto van het gehele gebouw haar geen recht doet.

De Hermitage ligt ook aan de rivier de Neva, een enorme brede rivier, de levensader van de stad.
Aan de overkant ligt de Petrogradskaja, de eerste Petrus en Pauluskerk. Hier werden de tsaren begraven.

En vlak daarbij was dan eindelijk het terras.

Tja, en daar lang gezeten. Heerlijk zo aan de rivier met dat prachtige licht, met een uitzicht op het oude universiteitsgebouw, er stonden vissers (die een prachtige vis vingen). En er waren kraampjes met drank. En wat een prachtige luchten.

Het leven langs de rivier

Daarna naar de de Admiraliteit

Peter de Grote ging naar Nederland om er het bouwen van een schip te leren.

De Izaakkathedraal

Uitgeput om 8 uur in het hotel aangekomen, eten en naar bed.

Volgende week ben ik in Noord Rusland en ga daar 2 weken in de voetsporen van K. Paustovski o.a. door Karelië reizen.
Dit is het globale reisprogramma:
St Petersburg – Petrozavodsk – het eiland Kizji Pogost – de Medvezjegorsk watervallen – Kem en het Witte zeekanaal – de Solovetski-eilanden – St Petersburg – Pskov – Poeskinskije Gory – veliki Novgorod – St Petersburg.

‘Hoe doorzichtiger de lucht, des te helderder het zonlicht.
Hoe doorzichtiger het proza,
des te volmaakter is zijn schoonheid en des te sterker is zijn weerklank in de harten van de mensen.’
(Uit: De Gouden Roos)

Konstantin Paustovski is een Russische schrijver die leefde van 1892 tot 1968. In dat leven maakte hij de twee wereldoorlogen, de Russische revolutie, de Stalinterreur en de vijftiger en zestiger jaren mee.
Zijn hoofdwerk is ongetwijfeld de zesdelige autobiografie Geschiedenis van een leven. In korte novellen, die vaak los van elkaar staan, vertelt Paustovski over de jaren voor, tijdens en na de Russische revolutie. Hij vertelt over de plaatsen die hij bezoekt in het zuiden van Rusland, de Zwarte Zee, de Krim en de Kaukasus. En hij schrijft over de mensen die hij ontmoet, onder ander Babel, Majakovski en Boelgakov.
Het boek geeft een prachtig beeld van het Russische leven in de woelige eerste decennia van de 20 ste eeuw.

Ik maakte kennis met de schrijver Paustovski door een boek van Frank Westerman: Ingenieurs van de ziel. Dit boek handelt over de kunstenaars, met name de schrijvers ten tijde van de grote terreur. De ziel van de Russische mens moest naar socialistisch idee worden ‘omgebouwd’ en de schrijvers kregen van Stalin hierbij een grote rol.
Het boek handelt voor een groot deel over Paustovski. Westerman leest en ‘ -reist- een boek -na’.

Over ‘helden’: een fragment uit een colum van Frits Abrahams.

Eind april -half mei liep ik een gedeelte van het SouthWest Coast Path. Dit pad loopt van Minehead naar Poole, vlakbij Bournemouth en is in totaal 1014 km lang.
Ik begon dus ook in Minehead, in het graafschap Exmoor en liep via Devon naar Cornwall. Na 20 dagen en 375 km kwam ik in Saint Ives aan, mijn einddoel van deze tocht.

Minehead, ’s avond om 7 uur.

Saint Ives.

Het kerkje van Culbone. Het is het kleinste kerkje van Engeland en dateert uit de pre-Noormantijd. Onder het afdakje voor de ingang heb ik mijn regenkleding uitgedaan want het werd droog. Daarbij werd ik nieuwsgierig gadegeslagen door een roodborstje dat op een van de grafzerken zat.

Het haventje van Ilfracombe.

Braunton. Daar sliep ik in een heerlijke b&b. In een prachtig oud pand had ik een gedeelte voor mezelf: een leuk ingerichte kamer met tv, een keukentje, een badkamer en een slaapkamer. Met gebruik van wasmachine en een tuin, waar de was kon drogen. De thee met scones stonden klaar bij mijn komst. Qua eten werd ik naar de plaatselijke Fish &chips shop gestuurd, een mooi restaurant waar de thee en koffie in wedgwood kopjes werd gebracht en bij de vis sauvignon werd geserveerd.
Ik heb nog aangeboden om op het huis te passen als de familie op vakantie ging, maar daar hadden ze al iemand voor: de baas van de man. Hij bleek onderwijzer te zijn op de plaatselijke school en zijn headmaster kwam altijd op het huis passen. En ja, toen hebben we 'weer over dat onderwijs zitten praten.'

Op weg naar Barnstaple. Langs de rivier de Taw Estuary, die voor een groot gedeelte droog lag (eb? klimaat? Ik ben er niet achter gekomen). Het betekende wel 5 km heen en 5 km terug aan de andere kant. Maar halverwege lag Barnstaple.

En daar waren weer winkels en er komt altijd een moment dat ik zo'n zin krijg in een rok of jurk met iets galantere schoenen. Dus hier sloeg de twijfel toe, zal ik dat rose of dat grijze pakje ……..en welke schoenen?

De Irsha street in Old Appledore. Niet toeristisch en beeldschoon.

De reddingsboot stond overal klaar.

Rudyard Kipling heeft als kind een tijd op de kostschool in Westward Ho gezeten. Later schreef hij over zijn ongelukkige jeugd het verhaal Ba, ba black sheep. En ja, toen kwam ik diezelfde dag dat lieve zwarte schaap tegen.

Clovelly. Een prachtig oud dorp en erg toeristisch. Er reed zelfs een bus met Chinezen het parkeerterrein op. Zij moesten toegang betalen (wandelaars niet). Het hele dorp is eigendom van een lord. De winkeliers, de vissers en de pubeigenaar zij moeten allemaal huur aan hem betalen.

Het vuurtorentje van Hartland Quay.

Port Isaac.

De haven van Padstow. Those were the days… In dit gedeelte van Cornwall was vroeger veel koper- en mijnbouw. De mijnen brachten veel welvaart. Nu zijn er alleen nog maar restanten van de industriële revolutie.

Het machinehuis van Towan Roath. De mijnbouw is bijna helemaal weg. De route volgt de resten; imponerend en triest, als relikwieën van een tijd die voorbij is.

Het eerste zicht op Saint Ives. Ik moet nu nog 20 km lopen, want er is wederom een rivier en de eerste brug is bij Hayle, 6 km landinwaarts.

De haven van Saint Ives.

Het waren vooral veel schapen, eindeloos veel schapen die ik tegen kwam.

Aan het eind van de dag ontdekte ik een paadje waarmee ik een stuk van het pad afsneed. Met een overstap-hekje kwam ik in een weiland terecht waar deze jonge koeien stonden. Ze waren blij met mijn komst! En kwamen vrolijk huppelend naar me toe. Op 3 meter afstand bleven ze met een vragende blik staan. Ik liep door, waarop ook zij me weer volgden. Ik versnelde mijn pas, ook zij. Ik ben nog 1 keer stil gaan staan, en weer die blik. Maar wel dichterbij.
Gelukkig zag ik toen het overstap-hekje naar de weg. Nog net op tijd klom ik erover. En daar staan ze, beteuterd te kijken.

Seals! Opgewonden kwam een vrouw naar me toe, 'Seals!' riep ze. Ik had geen idee waar ze het over had. Er volgde een gesprek met veel misverstanden. Toen ik door liep zag ik meer mensen die allemaal gespannen in de zee keken. Daar zag ik ook (eindelijk) een klein zwart hoofdje boven de golven. Zeehondjes! Deze foto is van vele dagen later, hier liggen ze lekker in de zon.

En hen heb ik niet op de foto kunnen zetten: de slang die onverwachts mijn het pad kruiste, de honden, vooral rond 9 uur – het moment de hond uit te laten, en de prachtige vogels boven het water en boven het land.